W dobie rosnącej oporności bakterii na antybiotyki świat nauki staje przed prawdziwym wyzwaniem. Poszukiwane są substancje mogące skutecznie walczyć z coraz trudniejszymi drobnoustrojami. Szczepy pochodzące z Antarktydy mogą w tym pomóc. W poniedziałek, 18 listopada, rozpoczyna się Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia.
Na ten dzień przypada też Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach. To „święto” ma przede wszystkim podkreślić znaczenie substancji hamujących wzrost i namnażanie się mikroorganizmów w ciele człowieka. Bez antybiotyków niemożliwa byłaby dziś skuteczna walka z bakteriami, które odpowiadają za liczne infekcje i choroby.
Antybiotyki to najskuteczniejsza broń dla naszego organizmu przed niszczącymi go bakteriami. Ich niewłaściwe i nadmierne stosowanie doprowadziło jednak do wzrostu liczby szczepów opornych na takie oddziaływanie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) klasyfikuje oporność na antybiotyki jako jedno z dziesięciu największych zagrożeń dla zdrowia publicznego.
Nad rozwiązaniem problemu pracują m.in. naukowcy z Łukasiewicz – Instytutu Chemii Przemysłowej. W specjalistycznych laboratoriach nie tylko badają substancje naturalne produkowane przez drobnoustroje (dotychczas zidentyfikowano ponad 100 000 związków aktywnych biologicznie produkowanych przez mikroorganizmy), ale przeprowadzają również syntezy (łączenie opracowanych substancji w celu wytworzenia nowych) i ich pochodne (poprawienie działania i zminimalizowanie skutków ubocznych znanych substancji) oraz analogi (zmiana budowy cząstek w celu poprawy ich działania), które mogą stać się wkrótce podstawą nowo opracowanych, jeszcze skuteczniejszych i bezpieczniejszych dla pacjenta antybiotyków.
– Identyfikacja nowych związków hamujących wzrost drobnoustrojów pozwala na ograniczenie problemu związanego z zakażeniami bakteryjnymi i grzybiczymi oraz ułatwia leczenie infekcji wywołanych przez szczepy lekooporne – tłumaczy dr inż. Jolanta Janiszewska, Lider Grupy Badawczej Farmacji, Chemii Kosmetycznej i Biotechnologii Łukasiewicz – IChP.
W procesie poszukiwania nowych substancji przeciwbakteryjnych wydzielanych przez mikroorganizmy naukowcy sięgają coraz dalej. Obiecującą grupą drobnoustrojów, które mogą produkować dotąd niezidentyfikowane antybiotyki, są mikroorganizmy zamieszkujące środowiska ekstremalne i trudnodostępne – np. rejony arktyczne, tereny górskie, głębiny oceaniczne.
– Charakteryzuje je specyficzny, umożliwiający przetrwanie w nietypowych warunkach metabolizm, co czyni je interesującym obiektem badań w zakresie wydzielania nadal niescharakteryzowanych substancji o unikatowych właściwościach – wyjaśnia dr inż. Katarzyna Kozak z Sekcji Inżynierii Genetycznej i Biosyntezy Grupy Badawczej Farmacji, Chemii Kosmetycznej i Biotechnologii Łukasiewicz – IChP. W zasobach Instytutu znajdują się m.in. pule szczepów pochodzących z Antarktydy, które stanowią doskonały materiał do aktualnie prowadzonych prac mających na celu identyfikację nowych związków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym.
Doświadczenie naukowców z Łukasiewicz – IChP w badaniach naukowych nad nowymi antybiotykami sięga roku 1957, kiedy to w Warszawie powstał Instytut Antybiotyków – od 2020 r. połączony z Łukasiewicz – IChP – jako zaplecze naukowo-badawcze dla szybko rozwijającego się przemysłu farmaceutycznego.
Dzięki środkom pochodzącym z Krajowego Planu Odbudowy w Kampusie Mościcki, wśród trzech nowych centrów badawczo-wdrożeniowych o wartości 240 mln zł, powstanie unikatowe w skali europejskiej Centrum Rozwoju Produktów Farmaceutycznych i Pokrewnych (CeProFarm), w ramach którego utworzone zostaną dwa wysokospecjalistyczne laboratoria:
- Laboratorium Chemii Leków i Produktów Pokrewnych – wyspecjalizowane w opracowaniu technologii produkcji substancji czynnych, leków oraz produktów pokrewnych, takich jak suplementy diety, wyroby medyczne i kosmetyki
- Laboratorium Analityki Farmaceutycznej – prowadzące kompleksowe badania analityczne i mikrobiologiczne substancji czynnych, leków, kosmetyków oraz suplementów diety.
Ich spójność kompetencyjna i infrastrukturalna będzie porównywalna jedynie z możliwościami dużych koncernów branży farmaceutycznej. W przeciwieństwie do nich jednak oferta Łukasiewicz – IChP będzie szeroko dostępna dla wszystkich zainteresowanych dużych i małych firm; nowe laboratoria będą oferowały swoje usługi wszystkim zainteresowanym podmiotom, zacieśniając tym samym współpracę sektora nauki z przemysłem.
oprac. M.S., I.L.-W.
